روش تدریس چیست؟
روش تدریس عبارت است از مجموعه فعالیت‌ها و روش‌هایی که منجر به یادگیری افراد می‌گردد. برای یادگیری مفاهیم می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده نمود. به طور مثال یک معلم در کلاس درس می‌تواند از انواع روش‌ها برای تدریس و آموزش مفاهیم مختلف استفاده نماید. انتخاب روش تدریس باید متناسب با موضوع آموزش، امکانات موجود و سطح درک دانش‌آموزان انجام گردد. یکی از مهارت‌های مهم مدرس‌ها، انتخاب روش مناسب برای تدریس در هر کلاسی می‌باشد.
احتمالاً شما نیز تنها یک نوع روش تدریس را از معلمان و استادان خود دیده‌اید. سیستم آموزشی ما حدود چهار دهه است که از روش‌های معلم محور برای آموزش استفاده می‌نماید. این در حالی است که در اکثر کشور‌های پیشرفته روش معلم محور منسوخ شده است. در این روش میزان مشارکت دانش‌آموز در کلاس تقریباً صفر است. یعنی دانش‌آموز صرفاً یک شنونده است و هیچ دخالتی در آموزش ندارد. در این نوع روش‌ها میزان بازدهی بسیار پایین است و حواس دانش‌آموزان بیشتر به افکاری غیر از درس پرت می‌گردد.
اگر دوران مدرسه و یا دانشگاه خود را به یاد داشته باشید، احتمالاً شما نیز بیشتر مفاهیمی را بهتر آموخته‌اید که در کلاس درباره‌ی آن حرف‌زده و مشارکت داشته‌اید. این نوع یادگیری سبب می‌شود تا موضوع وارد حافظه ناخودآگاه شود و فرد احاطه‌ی کاملی بر روی موضوع داشته باشد. یادگیری مشارکتی بیشتر از هر روش دیگری باعث یادگیری بهتر مفاهیم می‌گردد. در این مطلب قصد داریم اطلاعات کاملی را درباره‌ی انواع روش تدریس در اختیار شما قرار دهیم. اگر به دنبال آموزش در حوزه‌ی تدریس هستید بهتر است با ما همراه شوید.
بهترین روش تدریس چیست؟
برای پاسخ دادن به این این سؤال باید سه موضوع مهم را بررسی نماییم. اما قبل از هر چیزی توجه داشته باشید که یک نوع روش تدریس نمی‌تواند برای تمام موقعیت‌ها مناسب باشد. به طور مثال روشی که از آن می‌توان در یک کلاس سوم ابتدایی جواب گرفت قابل اجرا در یک کلاس زبان برای نوجوانان نیست. بنابراین یک مدرس قبل از آغاز کار باید روش را بر حسب شرایط و امکانات موجود انتخاب نماید. در مواردی ممکن است امکانات کافی برای استفاده از یک روش به خصوص مهیا نباشد.
سه ویژگی مهم در روش تدریس خوب و مؤثر
سه ویژگی مهم در روش تدریس خوب و مؤثر وجود دارد.
ویژگی وجود تعامل
اولین ویژگی وجود تعامل کافی در کلاس بین مدرس و دانش‌آموز می‌باشد. حتماً شما نیز کلاس‌هایی را گذرانده‌اید که در آن‌ها تنها سخنگو معلم بود. دانش‌آموزان وظیفه داشتند ساکت نشسته و تنها به حرفهای او گوش دهند و کتاب بخوانند. وجود نداشتن تعامل بین معلم و دانش‌آموز قاتل یادگیری است. بر اساس پژوهش‌ها دانش‌آموزان در هر سن و موقعیتی نیاز به انجام تعامل با مدرس خود دارند. طرح سؤالات به وجود آمده در ذهن و گفتگو میزان بازدهی را افزایش می‌دهد.
وجود داشتن یک هدف مشخص در کلاس و آموزش
دومین مورد بسیار مهم وجود داشتن یک هدف مشخص در کلاس و آموزش می‌باشد. به طور مثال یک مدرس قبل از ورود به کلاس باید بداند درباره‌ی چه مبحثی حرف خواهد زد. متأسفانه در مواردی دیده می‌شود که معلم بدون داشتن هدف خاصی وارد کلاس می‌شود و قسمتی از کتاب را تدریس می‌نماید. این کار سبب می‌شود تا دانش‌آموزان سردرگم شوند. خود معلم نیز در این شرایط برنامه‌ریزی مشخص و کاملی را برای تدریس نخواهد داشت. پس در یک روش تدریس خوب حتماً اهدافی از قبل تعیین شده وجود دارد.
ایجاد زمان و فرصت کافی برای یادگیری
سومین و آخرین مورد ایجاد زمان و فرصت کافی برای یادگیری است. ذهن افراد برای یادگیری نیاز به تحلیل و بررسی دارد. اگر زمان کافی برای این تحلیل وجود نداشته باشد قطعاً اختلالات بزرگی در یادگیری رخ خواهد داد. یک مدرس حرفهای مباحث را با عجله تدریس نمی‌کند و به دانش‌آموز این اجازه را می‌دهد تا مفهوم مورد نظر را تحلیل نماید. ایجاد سؤالات مهم و کافی درباره‌ی درس یکی از اصلی‌ترین موارد در یادگیری بهتر درس می‌باشد. عدم وجود زمان کافی سبب می‌شود تا آموزش به خوبی انجام نگردد.
روش تدریس عملی چیست؟
در این نوع روش تدریس معلم از انواع اعمال برای نشان دادن مفهوم استفاده می‌نماید و تدریس صرفاً گفتاری نیست. این روش نوعی تدریس نوین است که بیشترین بازدهی را در بین سایر روش‌ها دارد. تقریباً تمام دانش‌آموزان در هر سنی از این نوع روش استقبال زیادی می‌کنند. اگر مدرس یک کلاس کارشناسی ارشد دانشگاه باشید هم می‌توانید نتیجه‌ی عالی و مشابه با یک کلاس دوم ابتدایی را از این روش بگیرید. این روش تقریباً از زیرمجموعه‌های تدریس نمایشی به حساب می‌آید. در تمام دروس می‌توان از روش عملی بهره گرفت.
تدریس عملی قرآن
به طور مثال فرض کنید معلمی هستید که تدریس قرآن بر عهده‌ی شماست. در این درس چطور می‌توان از روش عملی استفاده نمود؟ یک معلم خلاق داستان یکی از سوره‌های قرآن را به صورت نمایشی برای دانش‌آموزان خود اجرا می‌نماید. او می‌تواند در این کار از دانش‌آموزان نیز کمک بگیرید و نقش‌های متفاوتی را به آن‌ها بدهد. این نوع روش در واقع نوعی تدریس مشارکتی نیز می‌باشد. تعیین نقش، فراهم‌سازی محیط و داستان سرایی باعث می‌شود تا دانش‌آموزان مفاهیم موجود در آن سوره را به خوبی یاد گرفته و هرگز فراموش نکنند.
تدریس عملی دروس آزمایشگاه
در یک مثال دیگر برای تدریس عملی می‌توان به آزمایشگاه اشاره نمود. آزمایشات مختلف درس شیمی را به یاد دارید. اغلب ما تمام آزمایش‌ها را به یاد داریم و قطعاً مفهوم آن درس را به خوبی فرا گرفته‌ایم. در آزمایشگاه‌ها دانش‌آموزان به طور عملی با استفاده از ابزار‌های مختلف درس را فرا می‌گیرند. میکروسکوپ، عناصر شیمیایی و انواع مواد موجود در آزمایشگاه یادگیری درس شیمی را بهتر می‌نماید. این در حالی است که خواندن و شنیدن مفاهیم تئوری بازدهی بسیار کمتری را دارد.
ممکن است فرض کنید که برای برخی از درس‌ها نمی‌توان از روش عملی استفاده نماییم. رشته‌هایی مانند ادبیات، منطق، علوم انسانی و سایر رشته‌ها. در این موارد باید از روش‌های دیگری برای تدریس توضیحی مفاهیم استفاده نماییم. به طور مثال در ادبیات برای معرفی شاعر و نویسنده‌ها می‌توانیم از داستان سرایی استفاده نماییم. مراجعه به آثار فاخر و پخش کردن آن در کلاس می‌تواند از موارد روش تدریس عملی به حساب آید. یکی از موارد مهم در انتخاب روش‌های تدریس عملی استفاده از خلاقیت می‌باشد. یک معلم خلاق می‌تواند راه‌های زیادی را برای آموزش بیابد.
هنر داستان سرایی در سخنرانی | چگونه از استوری تلینگ در سخنرانی استفاده کنیم؟
روش تدریس فعال و غیر فعال چیست؟
به طور کلی می‌توان گفت دو نوع تدریس فعال و غیر فعال وجود دارد که در حال حاضر روش غیر فعال تقریباً منسوخ شده است و اصلاً بازدهی خوبی ندارد. در روش تدریس فعال دانش‌آموز کاملاً در جریان یادگیری و آموزش قرار می‌گیرد. به طور مثال از او خواسته می‌شود تا در مورد سؤالاتی تحقیق نموده و به کلاس ارائه دهد. پاسخ به سؤالات و رفتن به دنبال موضوع قبل از تدریس سبب می‌شود تا انگیزه و رغبت او برای یادگیری بیشتر شود.
تدریس درس ریاضی به روش فعال
به طور مثال فرض کنید مشغول تدریس درس ریاضی هستید. به دو صورت می‌توانید برای این کار برنامه‌ریزی نمایید. از بچه‌های کلاس دوم ابتدایی بخواهید تا یک چرتکه تهیه نمایند و قبل از شروع درس به دنبال جمع دو عدد در چرتکه خود باشند. این نوع تدریس در واقع از نوع فعال می‌باشد. در صورتی که معلم بدون هیچ مقدمه‌ای جواب جمع دو عدد را بر روی تخته سیاه بنویسد و هیچ مشارکتی توسط دانش‌آموزان انجام نگردد، از روش تدریس غیر فعال استفاده نموده است. بیشتر ما در مدرسه با همین سیستم آموزش دیده‌ایم.
نتایج آموزش به روش غیر فعال
اگر نگاهی به خودمان بیندازیم، خواهیم دید که چقدر از این نسل دارای مدارک تحصیلی می‌باشند اما هیچ مهارت جدی در کار خود ندارند. این نتیجه آموزش به روش غیر فعال می‌باشد. در واقع این روش دانش‌آموز محور نبوده و کاملاً معلم محور است. جایی که تنها انتقال اطلاعات از طریق سخنرانی و نوشتن انجام می‌گیرد، هیچ خلاقیتی رشد نخواهد کرد. برخی از استادان و مدرسین عادت به دیکته گفتن دارند. در طول کلاس مطالبی را به دانش‌آموزان یا دانشجویان خود دیکته می‌نمایند تا جزوه‌یی برای روز امتحان داشته باشند.
این نوع روش تدریس که در آن جزوه‌نویسی برای شب امتحان وجود دارد تنها روشی برای نمره گرفتن و گذراندن ترم‌های متوالی می‌باشد. روش فعال باعث می‌شود تا مشارکت دانش‌آموزان در کلاس بیشتر باشد، همین مشارکت سبب طرح سؤال و ایجاد انگیزه برای یادگیری مفاهیم می‌گردد. در حال حاضر سیستم آموزشی نیاز به یک تغییر اساسی دارد. متأسفانه بیشتر دانش‌آموزان علاقه‌ای به گذراندن وقت در مدرسه ندارند و تنها برای گرفتن نمره و پاس شدن به آن جا می‌روند. استفاده از معلمان فعال و آشنا با روش‌های تدریس فعال می‌تواند کمک بزرگی در تحول اساسی و پیشرفت آموزش کشور داشته باشد. یادگیری مهارت به وسیله‌ی روش‌های عملی بیشتر از هر چیز می‌تواند آینده شغلی افراد را تأمین نماید.
جمع بندی
این مطلب در تیم محتوای مدرسه مهارتی طلوع تهیه شده‌است. امیدواریم در راستای نیازتان به شما کمک کرده باشد.