زاویه دید در داستان و نویسندگی داستان چه اهمیتی دارد؟
برای نوشتن داستان، نویسنده باید قوه تخیل خود را به همراه زیبایی شناختی و ذوق و سلیقه تلفیق نماید. برای نگارش یک داستان خوب و جذاب باید نویسنده بتواند که کنجکاوی خواننده را برای خواندن متوالی تحریک کند. که امر در راستای تعیین درست زاویه دید در داستان، در همان ابتدای نوشتن، است.
زاویه دید در داستان چیست ؟
زاویه دید برای داستان‌نویسی به ویژه در نگارش رمان و نوشتار ادبی، موقعیت راوی در شرح و وصف اتفاقات و ماجرا‌ها است. در اینجا این سؤال پیش می‌آید که چه چیزی باعث می‌شود که یک قطعه ادبی یا یک داستان خوب باشد؟ آیا دلیل آن زیبایی زبان و نگارش نویسنده است؟ یا شخصیت پردازی خوب؟ برای نوشتن یک داستان خوب هر دو مورد ذکر شده بسیار مهم و ضروری است. اما آنچه باعث زیبایی و جذابیت یک داستان است زاویه دید نویسنده می‌باشد. نویسنده با زاویه دید خود نوع نگرش خود را به وقایع داستان و اتفاقات جاری در قصه نشان می‌دهد.
انتخاب زاویه دید توسط نویسنده
نویسنده با آشنایی از انتخاب یک زاویه دید مناسب می‌تواند به مخاطب برای درک بهتر متن کمک کند و مخاطب آگاه می‌شود که داستان از چه منظری روایت شده است. زاویه دید در کتاب داستان برای مخاطب مشخص می‌کند که این داستان از منظر چه کسی می‌گذرد.
زوایای دید در داستان ضروری و با ارزش هستند زیرا نویسنده را به سمت آنچه دقیقاً باید بنویسد راهنمایی می‌کنند. زاویه دیدی که به صورت ثابت باشد، به نویسنده این امکان را می‌دهد که در زمان نوشتن یک مسیر متوالی را طی کند. اگر زاویه داستان به خوبی و مناسب انتخاب شود می‌تواند در حفظ توجه خواننده نقش ارزنده‌ای داشته باشد. زاویه داستان می‌تواند به نویسنده کمک کند که ماهرانه و حرفه‌ای در پیچ و تاب‌های داستان مانور دهد.
زوایای مختلف دید در داستان‌های متفاوت اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند. به عنوان مثال یک بیانیه مطبوعاتی می‌تواند به خودی خود، یک داستان کوچک و جذاب باشد، اگر زاویه دید در آن به درستی و آگاهانه انتخاب شده باشد.
انواع زاویه دید در داستان
با توجه به آنچه پیرامون زاویه‌دید در داستان بیان شد، اکنون با اهمیت زاویه دید در داستان، کاملاً و به خوبی آشنا شده‌ایم. نویسندگان بزرگ همیشه در انتخاب زاویه دید داستان ظرافت و دقت عمل بسیاری داشته و دارند. زیرا از تأثیرگذاری این شاخص به خوبی آگاه بوده و اهمیت آن را درک کرده‌اند. هر نویسنده‌ای بر اساس محتوای داستان خود می‌تواند یکی از انواع زوایای دید را انتخاب و داستان خود را به رشته تحریر در آورد.
زاویه دید اول شخص
یکی از انواع زاویه دید در داستان، اول شخص است. یعنی نویسنده خود به عنوان اول شخص داستان را روایت می‌کند. نویسنده به عنوان راوی داستان را به رشته تحریر در می‌آورد و هر آنچه در ذهن دارد، می‌نویسد. در نوع اول شخص نویسنده اتفاقات ساخته شده در تخیل خود را، از زبان خود بیان می‌کند. بسیاری از نویسندگان بزرگ در داستان‌های مشهور و ماندگار خود از این نوع زاویه دید استفاده کرده‌اند. آنها توانسته‌اند از این طریق ارتباط خوبی با خواننده و مخاطب برقرار کنند. به عنوان مثال بزرگ علوی در برخی از داستان‌های زیبا و جذاب خود از این زاویه استفاده کرده است. این نویسنده موفق، توانسته است با نگارش بسیار خوب و استفاده مناسب از عناصر داستان، ارتباط خوبی با خواننده‌ها ایجاد کرده و شهرت بالایی بدست آورد.
زاویه دید دوم شخص
نوع دیگر زاویه دید در داستان، دوم شخص است. این زاویه به دلیل اینکه داستان را برای مخاطب شرح می‌دهد در رمان کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشترین استفاده از این نوع زاویه، در قطعات غیر داستانی است. این نوع زاویه بیشتر برای متنهایی به کار می‌رود که جنبه انگیزشی دارند و نویسنده متن با قصد ایجاد فاصله میان خود و موضوعات داستان این زاویه را انتخاب می‌کند.
زاویه دید سوم شخص یا دانای کل در داستان
نوع دیگر زاویه دید در داستان‌نویسی، زاویه سوم شخص می‌باشد. که البته این نوع زاویه را می‌توان به دوقسمت دسته‌بندی کرد. در یک نوع که می‌توان از آن به عنوان محدود یاد کرد، روایت‌کننده داستان در بیرون از آن قرار داشته و وقایع و اتفاقات داستان را از زبان شخصیت اصلی، برای خواننده و مخاطب بیان می‌کند.
در نوع دیگر زاویه دید سوم شخص راوی داستان یک دانای کل است. یعنی کسی داستان را روایت می‌کند که از تمام جزئیات شخصیت‌های داستان، افکار و اتفاقات آگاهی کامل دارد. در این نوع از زاویه دید نیز مانند نوع محدود داستان در مورد سوم شخص بیان می‌شود با این تفاوت که در این نوع دانای کامل همه موضوعات را می‌بیند و به همه چیز آگاه است.
بهترین زاویه دید برای نوشتن رمان و داستان
شاید از آنچه گفته شد، بتوانیم اینگونه نتیجه‌گیری کنیم که بهترین زاویه برای برقرای ارتباط با خواننده در رمان و داستان زاویه دید سوم شخص باشد. به ویژه از نوع دانای کل. زیرا در این نوع زاویه نویسنده به دلیل آگاهی کامل از همه‌‌ی امور و احساسات شخصیت‌های داستان می‌تواند در گستره بیشتری مانور دهد. همچنین می‌تواند برای اتفاقات هیجان‌انگیز و جذاب به راحتی اقدام نماید. در نتیجه می‌تواند خواننده را برای ساعت‌ها در حال مطالعه داشته و انگیزه او را برای خواندن تحریک نماید.
نقاط قوت زاویه دید سوم شخص دانای کل
در زاویه‌دید دانای کل نویسنده به راحتی می‌تواند شخصیت‌های جدید ایجاد کرده و یا شخصیت‌هایی را از داستان حذف کند. با توجه به اینکه راوی داستان همه چیز را به صورت کامل می‌داند، به راحتی می‌تواند همه اطلاعات لازم را در اختیار خواننده قرار داده و او را از موضوعات داستان آگاه کند. اما به دلیل آگاهی از جزئیات داستان، امکان پیش‌بینی را از مخاطب خود سلب کرده و انگیزه او را برای ادامه خواندن تحریک می‌کند.
یکی دیگر از نقاط قوت زاویه دید سوم شخص دانای کل این است که در این نوع، داستان نگارش شده از سوی نویسنده با دید وسیع و گسترده انجام می‌پذیرد. در حالی که زوایای دیگر مثل اول شخص، دوم شخص و یا سوم شخص محدود، دارای محدودیت‌هایی برای روایت داستان هستند. به همین دلیل ممکن است مخاطبان کمتری را به خود جذب کنند.
جمع بندی
نویسنده برای نوشتن داستان یا رمان حتی برای داستان کوتاه، می تواند از انواع مختلف زوایای دید استفاده کند. فقط مهم است چگونه ایده خود را پیاده‌سازی کند. اما این همه موضوع نیست. شما می‌توانید بقیه عناصر داستان نویسی و همه ملزومات را در دوره آموزش نویسندگی در مدرسه مهارتی طلوع بیاموزید.