درون مایه داستان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
درون مایه داستان جوهره محتوایی و معنایی داستان است و اکثرا درون مایه را به عنوان یکی از عناصر اصلی و اساسی ادبیات داستانی برشمرده‌اند. درون مایه داستان محتوا یا اندیشه و فکر بنیادی و اساسی داستان بوده که عامل وحدت‌بخش داستان می‌باشد. برای درک بهتر مفهوم درون مایه داستان باید خواننده بتواند به سؤال (از این داستان چه چیزی یاد گرفتید؟ ) پاسخ گوید.
طرح داستان چیست؟
یکی از عناصر داستان‌نویسی طرح یا پیرنگ است. طرح، به داستان جهت می‌دهد. جهتی که از جهان بینی نویسنده و از نوع نگرش و نگاه نویسنده به جهان و هستی سرچشمه می‌گیرد. باید توجه داشت که طرح نه داستان است و نه خلاصه داستان و داستان کوتاه شده، بلکه طرح شبکه استدلالی و روابط علت و معلولی در حوادث و اتفاقات داستان است. طرح در داستان از رویداد‌هایی که به درگیری و جدل ختم می‌شوند. طرح داستان از کشمکش‌هایی که بر اساس علت‌ها و معلول‌های منطقی و موجه به وجود می‌آیند؛ نشات می‌گیرد. طرح یا همان پیرنگ در داستان، علاوه بر توالی کنش‌ها، علت کنش‌ها و نتایج حاصل شده از کنش‌ها را نیز در بر می‌گیرد.
پیرنگ در داستان نویسی
در بخش پیرنگ و طرح، داستان وحدت هنری پیدا می‌کند. پیرنگ خط ارتباط معقول بین اتفاقات را به وجود می‌آورد. به همین دلیل پیرنگ را تنظیم‌کننده وابستگی بین اتفاقات داستان به طور منطقی و معقول می‌دانند. طرح داستان، کالبد و استخوان‌بندی وقایع داستان است. چه داستان ساده باشد چه پیچیده.
پیرنگ نه تنها با شکل اثر در ارتباط است که با محتوای آن نیز پیوستگی زیادی دارد. لزوم طراحی حرفه‌ای یک طرح در داستان، توانایی پرورش اتفاقات درون آن در یک مسیر تحولی هیجان‌انگیز و جذاب است. وضعیت و موقعیت، گره افکنی، گره گشایی، حالت تعلیق یا هول و ولا، بحران، نقطه اوج یا بزنگاه و کشمکش ساختار یک طرح را در داستان تشکیل می‌دهد. همچنین پیرنگ یا طرح در داستان، را به سه دسته بسته، باز و روشنگر تقسیم کرده‌اند. که هر کدام نوعی از نوشتار مخصوص به خود را می‌طلبد.
درون مایه داستان چیست؟
هر گاه از داستان نام برده می‌شود، اولین تفکر خواننده به‌اندیشه و محتوای حاکم بر داستان معطوف می‌شود. این نوع تفکر و توجه از سوی خواننده برای یک کتاب داستان بسیار طبیعی و ناگزیر می‌باشد. درون‌مایه داستان یعنی معنا و مفهوم حاکم بر داستان که به خواننده در شناخت ژرف و کامل جریانات و اتفاقات داستان و یا درک شخصیت‌های داستان کمک می‌کند.
یک رمان یا داستان ادبی زمانی می‌تواند جذاب و پر مخاطب باشد که دارای ویژگی انسجام و همبستگی باشد. ساختار و شکل آن به گونه‌ای مناسب و صحیح شکل بگیرد. در یک داستان جذاب و مورد قبول خواننده تمامی عناصر اساسی و مهم باید به هم متصل و مربوط به یکدیگر باشند.
وظیفه درون مایه در داستان چیست؟
خلق سازگاری، وحدت و همسویی در داستان وظیفه درون مایه داستان است. تعریف دیگری که می‌توان از درون‌مایه داشت این است که یک داستان خوب نتیجه‌اندیشه و تفکر ناظر بر داستان است. از دیگر وظایف درون مایه در داستان انتخاب و گزینش همهی عناصر داستان است. هماهنگ‌کننده محتوا با عناصر دیگر در داستان، درون‌مایه داستان است. این عناصر عبارتند از: صحنه، شخصیت‌ها، عمل داستانی، نتیجه حاصل از کشمکش و هر چیز دیگری که نویسنده برای عرضه داشته است.
درون مایه اصولاً یکی از افعال یا کردار خوب یا بد مربوط به انسان است که کل داستان بر اساس آن شکل می‌گیرد. مانند: سرنوشت، دروغ، عشق و…
بر اساس نظریه شیپلی، مؤلف فرهنگ اصطلاحات ادبی دنیا، جوهر بیان یک داستان همان درون‌مایه داستان است. درون‌مایه موضوع کلی داستان تصویری از آن‌ها می‌باشد. درون مایه هر داستان نشان دهنده جهت تفکر و ادراک نویسنده است.
بروز تفکر نویسنده به وسیله درون مایه
درون مایه داستان کل داستان است و برداشت خواننده از داستان. به عنوان مثال درون مایه داستان کژال اثر مؤدب پور، از نظر بسیاری ممکن است عاشقانه باشد در صورتی که مضمون این داستان زن مدار بوده و دفاع از حقوق زنان است. در داستان بسیار محبوب و پرفروش شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت اگزوپری، نویسنده بر آن است تا به مطرح کردن آموزه‌های اخلاقی به صورت عمیق بپردازد. مضمون این داستان در گروه ادبیات عرفانی و تعلیمی قرار گرفته است.
درون مایه داستان هر آن چیزی است که خواننده پس از خواندن کتاب می‌فهمد و درک می‌کند. به عنوان مثال درون مایه داستان کباب غاز اثر سید محمد علی جمالزاده پدر داستان‌نویسی ایران که در قالب طنز می‌باشد، نقد جامعه و مسائل کارمندان است. پس باید توجه داشت که درون مایه داستان نشان دهنده جهان بینی نویسنده و تفکر او می‌باشد و خواننده را با نوع نگاه نویسنده به جامعه آشنا می‌کند.
انواع درون مایه داستان
درون مایه نیز مانند دیگر عناصر داستان دسته‌بندی‌های خاص خود را دارد. مثلاً یکی از دسته‌بندی‌های درون‌مایه جسمانی است که در این نوع انسان در داستان مانند مولکول مطرح است. نوع دیگر درون‌ایه ارگانیک است که در آن انسان همان ماده سیال و بی‌رنگ زنده سلول‌های گیاهی و جانوری مطرح می‌شود و در جذب و طرد دو جنس در داستان می‌تواند نقش‌هایی بر عهده داشته باشد.
از دیگر انواع درون‌مایه در داستان می‌توان به دسته اجتماعی آن اشاره کرد که در آن انسان به صورت گروه‌های اجتماعی مطرح می‌شود.
انواع دیگری که درون‌مایه در آن دسته‌بندی شده است نفسانی و فردی و ربانی و خارق العاده است. در دسته‌بندی نفسانی و فردی، انسان برعکس نوع اجتماعی، که به صورت گروهی دیده می‌شود؛ در نوع به صورت فردی مطرح می‌گردد. این نوع درون‌مایه از پر موضوع‌ترین انواع درون مایه است. زیرا در آن موضوعاتی مورد تحلیل و بررسی قرار داده می‌شود. که تکامل فرد را از ابتدایی‌ترین تا بالاترین، نشان می‌دهد. در نوع ربانی و خارق العاده همانطور که از نام آن مشهود است، بعد روحی و روانی انسان مد نظر است و انسان به عنوان روح مطرح می‌شود.
اصولاً داستان بر اساس دیدگاه و تفکر نویسنده بر اساس یکی از انواع درون‌مایه‌ها طراحی و نگارش می‌شود.
جمع بندی
اگر نویسنده به منبع نامحدود بنیان‌های فکری مستحکم و غنی متصل باشد، می‌تواند بهترین دورن‌مایه‌ها را برای داستان ایجاد کند. مبانی فکری یک نویسنده تشکیل دهنده درون مایه داستان‌های او خواهد بود. درون مایه یکی از عناصر شش‌گانه داستان نویسی است. علاقه‌مندان به نویسندگانی می توانند آموزش نویسندگی را به طور کامل در پلتفرم مدرسه مهارتی طلوع تهیه کنید.
باتشکرازشما، مقاله ی کامل وجامعی بود